مونو سدیم فسفات (Monosodium phosphate) به صورت پودر، کریستال یا گرانول‌های سفید و بدون بو می باشد. این ترکیب به راحتی در آب انحلال پذیر است ولی در اتانول، اتر یا کلروفرم نامحلول است. مونو سدیم فسفات به صورت محلول، خاصیت بافری دارد که معمولاً در تحقیقات بیولوژیکی استفاده می شود. بافر به حفظ pH و ثبات آن کمک می کند. این یک محلول نمکی بر پایه آب است که حاوی سدیم هیدروژن فسفات، کلرید سدیم و در برخی فرمولاسیون ها، کلرید پتاسیم و دی هیدروژن فسفات پتاسیم است.
تولید مونو سدیم فسفات
نمک مونو سدیم فسفات به کمک خنثی سازی جزئی اسید فسفریک به دست می آید.
کاربرد مونو سدیم فسفات
یکی از مهمترین کاربرد های تجاری مونو سدیم فسفات استفاده آن به عنوان افزودنی مواد غذایی است. فسفات های سدیم غالباً به عنوان امولسیون کننده، تثبیت کننده و حتی به عنوان مواد فرایند دهنده استفاده می شوند. از آن ها می توان برای کنترل سطح pH غذا های فرآوری نیز بهره برد. تقریباً همه آنها به عنوان امولسیون کننده عمل می کنند. از این امولسیفایرها برای پراکندگی یکنواخت دو یا چند ماده استفاده می کنند که در غیر این صورت غیرقابل مخلوط هستند. در تولید مواد غذایی، محبوب ترین کاربرد برای امولسیون کننده‌ها جلوگیری از جدا شدن روغن از فرآورده غذایی است. فسفات های سدیم، به طور خاص، به عنوان امولسیون کننده در گوشت ها و پنیرهای فرآوری و سوپ های کنسروی استفاده می شوند.
فسفات های سدیم نسبتاً بازی هستند، بنابراین اغلب به مواد غذایی اضافه می شوند تا از اسیدی شدن جلوگیری کنند. این فرآیند ماندگاری را افزایش داده و همچنین طعم تازه غذاهای فرآوری شده را تضمین خواهد کرد. همچنین از فسفات های سدیم گاهی برای بر هم زدن تنش سطحی روی اجزای مایع غذاهای فرآوری شده استفاده می کنند. نمونه این کاربرد در محصولات خامه زده شده و پنیر های کف دار است. سدیم فسفات به طور طبیعی در بسیاری از غذا ها وجود دارد. ماده معدنی فسفات به طور طبیعی در شیر، آجیل، تخم‌مرغ و طیور یافت می شود. این ماده معدنی مهم برای سلامت استخوان و انواع عملکردهای کلیه مفید است.
بطور کلی این فسفاتها در گروهی از داروها هستند که به عنوان ملین های نمکی شناخته می شوند. برای بزرگسالان بالای 18 سال معمولاً قبل از انجام کولونوسکوپی، مسهل سدیم فسفات تجویز می شود تا روده بزرگ، مدفوع را برای یک معاینه بدون هر گونه مانع تخلیه کنند. این ترکیب همچنین ماده اصلی بسیاری از قرص های ملین بدون نسخه است. بعلاوه نوع دارویی آن معمولاً به صورت قرص تجویز می گردد. برای ایمنی، قرصها باید با مقدار زیادی آب مصرف شوند. سدیم فسفات در صورت عدم مصرف صحیح می تواند عوارض جانبی کشنده ای ایجاد کند.
نکات ایمنی در مورد مونو فسفات سدیم
عدم مصرف صحیح سدیم فسفات می تواند عوارض مرگباری را بروز دهد. این عوارض به صورتی هستند که باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه شود. از جمله آنها عبارتند از؛ واکنشهای آلرژیک مانند بثورات پوستی، خارش یا کهیر، تورم صورت، لبها یا زبان، ضربان قلب نامنظم، خونریزی از رکتوم و تشنج.
سوالات متداول در مورد مونو سدیم فسفات
1- نامهای ديگر مونو سدیم فسفات چيست؟
نامهای ديگر اين ماده، سدیم دی هیدروژن فسفات، فسفات سدیم مونو بازیک و بی فسفات سدیم است.
2- آیا مونو سدیم فسفات خطرناک است؟
اين ماده ممکن است باعث تحریک پوست و چشم شود. همچنین برای جابجایی صنعتی معمول آن را کم خطر در نظر می گیرند. گرد و غبار آن ممکن است باعث تحریک بينی و مجاری تنفسی شود و بر تنفس تاثیر بگذارد. در نتيجه منجر به سرفه و خس خس سینه شود. قرارگیری در معرض زیاد و مکرر اين ماده می تواند باعث ایجاد بثورات پوستی يا درماتیت گردد.
3- كاربردهای مونو سدیم فسفات چيست؟
اين ماده به عنوان یک عامل بافر، کنترل pH در کاربردهای تصفیه آب، در توليد كود فسفاته، تثبیت کننده و امولسیفایر در فرآوری پنیر، شیر تغلیظ شده و پودینگ فوری كاربرد دارد. كود توليد شده از اين مواد برای خاكهای خنثی يا قليايی مناسب است.
4- مونو سدیم فسفات چگونه توليد می شود؟
مونو سدیم فسفات (NaH2PO4) از مخلوط سازی اسید فسفریک و کلرید سدیم تهیه می شود.
5- آيا مونو سدیم فسفات با درجه غذايی برای انسان بی خطر است؟
فسفات سدیم با درجه غذایی توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) برای مصرف، ایمن می باشد. اين ماده اغلب به عنوان یک افزودنی در تولید مواد غذایی فرآوری استفاده می شود. همچنین در بسیاری از محصولات خانگی و داروها يافت می گردد.