استات سدیم (Sodium acetate) نمک سدیم اسید استیک است که با نام اتانوات سدیم نیز شناخته می شود. این ترکیب شیمیایی به صورت پودر گرانوله سفید رنگ و بلور های مونوکلینیک ظاهر می شود. این محصول جاذب رطوبت است و به راحتی در آب حل می شود. این ترکیب معمولاً بدون بو بوده اما در اثر حرارت و تا مرحله تجزیه بوی سرکه یا اسید استیک خواهد داد. در پزشکی به عنوان جایگزین الکترولیت از راه وریدی تجویز می شود تا سطح سدیم را در بیماران هیپوناترمی افزایش دهد. این ماده شیمیایی به عنوان منبع کربن برای کشت باکتری ها استفاده می شود. همچنین در کاهش آسیب ناشی از آب در بتن به عنوان یک ماده درزگیر عمل می کند. استات سدیم، ماده ای ارزان قیمت با کاربرد هایی وسیع است که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
کاربرد استات سدیم
استات سدیم کاربرد های متنوع و گوناگونی دارد که همین سبب شده تا نقش مهمی را در صنایع گوناگون ایفا کند. از جمله کاربرد های این محصول عبارتند از؛
افزودنی غذایی
استات سدیم به عنوان ماده اولیه غذایی کاربرد دارد. این ترکیب به علت قیمت مناسب به جهت جلوگیری از رشد باکتری ها به غذا افزوده می شود. این ماده به عنوان یک اسید یا ماده خنثی کننده برای غذاهای بازی یا قلیایی عمل می کند. همچنین می تواند به عنوان یک بافر برای کمک به حفظ pH های خاص نقش ایفا کند. استات سدیم همچنین برای افزایش طعم خوراکی ها کاربرد دارد. برخلاف بسیاری از مواد افزودنی غذایی، این محصول هیچ اثر منفی شناخته شده ای ندارد.
استفاده آزمایشگاهی
استات سدیم معرف بسیار متداولی است که در آزمایشگاه های بیولوژی مولکولی و بیوشیمی مورد استفاده قرار می گیرد. محققان از استات سدیم برای استخراج DNA از سلول ها بهره می برند. کاتیونهای سدیم با بار مثبت به بارهای منفی فسفات موجود در DNA متصل می شوند و به رسوب DNA کمک می کنند. در حضور اتانول یا الکل مشابه DNA رسوبی تشکیل می دهد که می تواند از لایه آبی جدا گردد.
تولید ترشی
درست کردن ترشی روشی برای نگهداری مواد غذایی است که نه تنها باعث مانع از خراب شدن بلکه تا حد زیادی سبب کند شدن فساد ناشی از میکروارگانیسم ها شده و می تواند باعث افزایش عطر و طعم مواد غذایی شود. استفاده از استات سدیم در ترشی مانند استفاده از آن به عنوان یک ماده افزودنی ساده غذایی است. در ترشی به مقدار بسیار بیشتر و برای مدت زمان طولانی تری از استات سدیم استفاده می شود. اساساً، غذایی که ترشی می شود، در محلول اسید خیس شده که با این کار طعم بسیار شور یا ترش به خوراکی ها اضافه خواهد شد. طعم شور از یون های سدیم و طعم ترش از یون های استات حاصل می شود.
نکات ایمنی در مورد استات سدیم
هر چند که استات سدیم ماده ای بی خطر است، اما ممکن است استنشاق آن باعث گلودرد شود. در صورت تماس با چشم، موجب قرمزی چشم خواهد شد.
سوالات متداول استات سدیم
1- نامهاي ديگر استات سدیم چیست؟
نامهای ديگر اين نمك سدیم اتانوات، نمک سدیم اتانوات بي آب، یخ داغ يا سدیم استات تری هیدرات است.
2- خصوصيات فيزيكي و شيميايي استات سدیم كدام است؟
اين نمک داراي فرمول مولكولي CH3COONa است كه شامل یک اتم سدیم، دو اتم کربن، دو اتم اکسیژن و سه اتم هیدروژن است. بعلاوه این نمک پودر سفید و بی بو است و در آب محلوليت بالايی دارد. همچنین اين ماده محلول در اتانول، متانول و هیدرازین است كه با افزایش دما حلالیت آن نیز افزایش می یابد.
3- آیا استات سدیم برای انسان مضر است؟
اين نمک جزء مواد سمی نیست، امكان دارد موجب تحريک غشاهای مخاطی و دستگاه تنفسی شود. اما از طریق استنشاق یا جذب پوستی براي بدن مضر است، باعث تحریک چشم و پوست می شود.
4- استات سدیم چه كاربردهایی دارد؟
اين نمک به عنوان بافر در صنایع مختلف نظیر نفت، نساجی، کاغذ، آرایشی و بهداشتی، در صنعت ساخت بتن، در صنایع غذایی به عنوان طعم دهنده، پدهای گرمایشی، پرکننده الکترولیت، در تزریق داخل وریدی در پزشكی كاربرد دارد.
5- واكنش توليد استات سدیم در آزمايشگاه به چه صورت است؟
این نمک در آزمایشگاه با واکنش اسید استیک با سدیم کربنات، سدیم بی کربنات يا جوش شیرین تولید می شود.