آمونیاک (Amoniak) با فرمول شیمیایی NH3 ماده‌ای غیرآلی و مایعی بی‌رنگ است که از طریق تجزیه مواد آلی حاوی ازت در طبیعت حاصل می‌شود. این ترکیب به دو حالت گازی و جامد وجود دارد؛ اما به طور رایج این محصول به‌صورت مایع استفاده می‌شود. حالت گازی آن بی‌رنگ، بوی بسیار تند و اشک‌آور است و در تماس با مجاری تنفسی با تحریک مجاری می‌تواند به آنها صدمه وارد کند. در حالت گازی از هوا سبک‌تر است و در ارتفاع بالاتری قرار خواهد گرفت؛ اما در صورت وجود رطوبت سنگین شده و در ارتفاع کم حضور خواهد داشت. هر گونه تماس آن با پوست سبب ایجاد سوختگی شدید می‌شود. علاوه بر این موارد، ترکیبی باخاصیت قلیایی و نیز آمفوتریک است.
آمونیاک دارای نقطه‌جوش و نیز گرمای تبخیر نسبتاً بالایی است که نشان‌دهنده پیوندهای قوی هیدروژنی این ماده است. این ماده در دمای اتاق به‌صورت گازی است و برای تبدیل آن به حالت مایع بایستی یا دما را کاهش داد یا فشار را زیاد کرد. این ترکیب که در دسته‌بندی حلال‌های شیمیایی قرار دارد، حلال بهتری از آب برای ترکیبات آلی مانند بنزن و الکل است. از روش‌های تولید آمونیاک می‌توان از تقطیر زغال‌سنگ، سنتز مستقیم، تهیه سینامالدئید و سیانوزها و روش هابر نام برد. آمونیاک یک محصول زائد در حیوانات است که به اوره تبدیل شده و در گیاهان برای سنتز اسیدهای آمینه استفاده می‌شود.
تولید آمونیاک
ازآنجایی‌که آمونیاک ترکیبی پرکاربرد به‌عنوان حلال در صنایع شیمیایی است، برای رفع نیاز بازار به آن روش‌های مختلفی برای تولید آن بکار گرفته می‌شود که در ادامه به مهم‌ترین روش تولید آمونیاک که فرایند هابر است به‌اختصار خواهیم پرداخت. در این روش گاز نیتروژن و گاز هیدروژن تحت دمای حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ درجه سانتیگراد و نیز فشار بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ اتمسفر به وابسته یک کاتالیزور آهن به گاز آمونیاک تبدیل می‌شوند. نیتروژن موردنیاز برای این فرایند معمولاً از طریق تقطیر جزئی هوای مایع یا از فرایندهای اصلاحی برای گاز طبیعی حاصل می‌شود. بعلاوه هیدروژن موردنیاز نیز به‌واسطه اصلاح بخار گاز طبیعی و یا الکترولیز آب به دست می‌آید. کاتالیزور آهن در این واکنش جهت تسهیل واکنش و افزایش سرعت انجام واکنش بکار گرفته می‌شود. در نهایت و پس از انجام این واکنش، گاز آمونیاک خالص‌سازی می‌شود.
کاربرد آمونیاک
آمونیاک در کشاورزی به‌صورت رایج برای تولید کودهای شیمیایی استفاده می‌شود. همچنین در تولید اسید نیتریک و آمونیوم نیترات، صنعت رنگ، تولید مواد منفجره، افزودنی در صنایع غذایی و ساخت دارو نیز کاربرد دارد. بعلاوه به دلیل بوی تندی که دارد ورزشکاران با تنفس دوز مشخصی از آن سطح هوشیاری و تمرکز خود را بالا می‌برند. از این ماده در سردخانه، صنعت تولید پلاستیک و چرم، کاغذ در صنایع غذایی و آشامیدنی تحت عنوان خنثی‌کننده و تثبیت‌کننده استفاده می‌شود. این ترکیب شیمیایی به‌عنوان تمیزکننده قوی در شوینده‌ها کاربرد دارد و همچنین پاک‌کننده مناسبی برای جواهرات است. در معادن نیز به جهت استخراج فلزاتی مانند مس، روی و نیکل از این ترکیب بهره می‌برند. تحقیقات استفاده از آن را به‌عنوان یک سوخت جایگزین برای حمل‌ونقل و ذخیره انرژی، ارائه چگالی انرژی بالا و تولید بالقوه بدون کربن از منابع تجدیدپذیر بررسی می‌کند. از دیگر کاربردها، کاربرد آمونیاک در رنگ مو است که می‌توانید در این باره به طور کامل در مطلب اختصاصی آن مطالعه کنید.
نکات ایمنی در مورد آمونیاک
آمونیاک در فضای سربسته نباید استفاده شود چرا که امری خطرناک است، و می‌بایست محیطی که در آن این ترکیب شیمیایی بکار برده می‌شود دارای سیستم تهویه مناسب باشد. همچنین این ماده برای منابع آبی و محیط‌زیست می‌تواند مضر باشد. درصورتی‌که سیلندر گاز آمونیاک مشتعل شود، فقط در صورت قطع جریان گاز می‌توان شعله آن را خاموش کرد. در عملیات اطفای، بایستی سیلندرهای حاوی گاز این محصول را با آب سرد نمود و از پودر شیمیایی خشک یا گاز کربنیک یا آب استفاده کرد. همچنین به هنگام اطفاء باید از لباس کاملاً ایمن و سیستم حفاظتی دستگاه تنفس استفاده کرد. بعلاوه سطوح بالای انحلال آمونیاک در آب حیات آبزیان را تحت‌تأثیر جدی قرار می‌دهد.
آمونیاک باید در سیلندرهای استیل نگهداری و توسط تانکرهای مخصوص حمل شود. همچنین باید از آسیب فیزیکی و حرارت زیاد به ظروف محتوی آن جلوگیری به عمل آورد. انبار و محل نگهداری آن باید مقاوم در برابر حریق و نیز دارای سیستم اعلام و اطفاء اتوماتیک باشد. این ماده شیمیایی باید جدا از موادی چون گازهای اکسیدکننده، کلر، برم، ید و اسیدها نگهداری شود؛ بنابراین لازم است در نگهداری از آمونیاک آن را در محلی به‌دوراز مواد ناسازگار با آن انبار کرد.
خرید و فروش آمونیاک
آمونیاک تولید ایران در بشکه‌های با درصد خلوص ۲۳ درصد آماده تحویل به مشتریان است. شرکت کیمیا تجارت تات یکی از مراجع معتبر فروش مواد شیمیایی است که آمادگی دارد ضمن دریافت سفارش مشتریان برای این محصول، سایر محصولات موردنیاز را نیز با بهترین قیمت و کیفیت تأمین کند و دراسرع‌وقت به‌وسیله سیستم حمل‌ونقل مطمئن به شهرهای مختلف ارسال نماید. برای اطلاع از قیمت و خرید این محصول با کارشناسان فروش ما تماس حاصل نمایید.
سوالات متداول آمونیاک
۱- درصورتی‌که آمونیاک را با آب ترکیب کنم، چه اتفاقی می‌افتد؟
در صورت مخلوط سازی آن با آب یک محلول به وجود می‌آید. این محلول که با ترکیب مقداری کم از آمونیاک با آب نیز می‌تواند تشکیل شود باعث به‌وجودآمدن ماده‌ای جدید به نام هیدروکسید آمونیوم می‌شود.
۲- چه سطحی از آمونیاک می‌تواند سمی محسوب شود؟
غلظت‌های بین PPM 2500 تا ۴۵۰۰ می‌تواند به‌شدت سمی باشد. غلظت‌های بالاتر از PPM 5000 نیز می‌تواند باعث ایجاد ایست قلبی شود. آمونیاک محلول در آب اگر غلظتی بالاتر از ppm 10000 داشته باشد می‌تواند باعث آسیب به پوست شود.
۳- آیا آمونیاک قابل‌اشتعال است؟
بله، این محصول قابل‌اشتعال است. آتش‌گرفتن آن می‌تواند باعث ایجاد گازهای سمی، خورنده و یا تحریک‌کننده شود. به همین دلیل لازم است تا این ماده را از قرارگیری در معرض مواد آتش‌زا دور نمایید.
۴- آمونیاک چه بویی دارد؟
گاز آمونیاک (NH3) یک گاز بی‌رنگ است. این گاز از ترکیب نیتروژن و هیدروژن تشکیل شده است. بوی آن بوی به نسبت شدیدی است که شبیه به بوی عرق است. این ماده به‌صورت طبیعی در آب یا هوا و خاک وجود دارد.
۵- دلیل نام‌گذاری آمونیاک چیست؟
ریشه نام این ترکیب به مصر باستان بر می‌گردد. جایی که درگذشته مردم مصر باستان و پیروان خدای آمون در مراسم‌های سنتی خود از ماده کلرید آمونیوم استفاده می‌کردند. این ماده پس از گرم‌شدن به آمونیاک تجزیه می‌شود.