روی عنصری است که به مقدار کم مورد نیاز گیاهان بوده و در متابولیسم گیاهان نقش مهمی دارد. این عنصر فعال کننده بسیاری از آنزیم ها است و در تولید هورمون های رشد گیاهان دخالت دارد. میزان جذب روی در گیاهان در آب و هوای سرد نسبت به آب و هوای گرم کمتر است. کود کلات روی (Zinc EDTA) به صورت پودری و کاملاً محلول در آب بوده و قابل مصرف از طریق محلول پاشی به نسبت 1/5 در هزار و مصرف خاکی به مقدار 4 تا 6 کیلوگرم در هکتار است.
از تاثیرات مثبت این کود کلاته می توان به ساختار منحصر بفرد آن اشاره کرد که به راحتی از طریق خاک و برگ گیاهان جذب می شود. این محصول باعث تحریک جوانه زنی، گلدهی و میوه دهی در گیاهان خواهد شد. همچنین توسعه بهینه محصول، رسیدن و رنگ مناسب یا خوشرنگی گیاه و افزایش مقاومت گیاه در برابر سرما و دمای پایین می شود.
در پژوهش موسسه تحقیقات خاک و آب کشور، در 40 درصد از خاک های مورد مطالعه، میزان عنصر روی قابل استفاده توسط گیاه از حد بحرانی این عنصر پایین تر بود. همچنین به دلیل مصرف فراوان فسفر و حضور آهک فراوان در خاک، در تمام محصولات زراعی و باغی کمبود روی وجود داشته و مصرف آن سبب افزایش تولید و غلظت روی در تولیدات کشاورزی و دامی خواهد شد. به طور کلی در خاک های با pH بالا و در واقع بازی، خاک های آهکی، خاک های شنی، خاک های سدیک (به علت فراهمی کم روی)، خاک های با pH پایین (به علت کمی روی بومی در خاک)، خاک های با ماده آلی زیاد و کم، خاک های غرقاب بدون تهویه و همچنین خاک های شدیداً آبشویی یافته کمبود روی زیاد است.
نشانه های کمبود روی
معمولاً زمانی که مقدار روی در برگ گیاهان زراعی یا درختان میوه کمتر از 15ppm باشد اثرات کمبود ظاهر می گردد. نشانه های کمبود روی ابتدا در بافت های جوان به صورت ریز برگی و کچلی سرشاخه ها (این علایم عمدتاً مربوط به بهم خوردن متابولیسم اکسین و به خصوص ایندول استیک اسید است) و کاهش فاصله میان گره ها و کوچک شدن برگ ظهور میکند. در شرایط کمبود روی، در دماهای پایین رشد ریشه کاهش مییابد و به همین دلیل در فصول سرد محلول پاشی روی موثرتر از مصرف خاکی است.
واکنش گیاهان به عنصر روی
شدت واکنش گیاهان به عنصر روی متفاوت است، که در این بین، به طور واضح، برنج ، لوبیا و ذرت به عنوان حساس ترین گیاهان در برابر کمبود روی می باشند. از سوی دیگر امروزه آفات و بیماری ها تهدید جدی برای امنیت غذایی محسوب می شوند و خسارت های جبران ناپذیری بر روی عملکرد محصولات ایجاد می کنند که با تغییرات جوی، این خسارات احتمالی تشدید می گردد. کود کلات روی نقش بسیار مهمی در تقویت و توسعه سیستم ایمنی گیاهان در برابر این آفات و امراض بازی می کند. علاوه بر تنش های زنده، تنش های غیر زنده مانند سرمازدگی نیز یکی دیگر از عوامل خسارت زا برای محصولات زراعی و باغی می باشد که در اینجا نیز نقش عنصر روی موجود در کلات روی 20 در کنترل این عوامل استرس زا قطعی می باشد.
نقش کلات روی
کلات روی در صنعت کود و کشاورزی نقش های مهمی را ایفا می کند که عبارتند از؛
- جلوگیری و اصلاح کمبود روی
- افزایش مقاومت گیاه در برابر آفات و تنش های محیطی از جمله سرما، شوری خاک و حتی کم آبی
- افزایش رشد گیاه
- تحریک جوانه زنی، گلدهی و میوه دهی در گیاهان
- تقویت فتوسنتز، سنتز پروتئین و تثبیت نیتروژن در گیاهان
- فعال سازی آنزیم های ضروری گیاه
- مؤثر بر افزایش تولید کلروفیل، تنفس، تنظیم رشد و تسریع بلوغ
- مؤثر بر تشکیل کربوهیدرات ها، افزایش پروتئین و تحریک تشکیل بذر
- جلوگیری از زردی و ریزش برگ ها
- رشد بهینه، رسیدن و همچنین رنگ مناسب محصول
- کمک به افزایش تجمع شیرینی میوه و بهبود کیفیت محصول
ویژگی کلات روی
کلات روی دارای ویژگی های متعدد و مفید فراوانی است. برخی از این ویژگی های ارزشمند عبارتند از؛
- مقاومت بالای آن در مقابل نور
- قابليت مصرف در تمامي كشت های زراعي ، باغي و گلخانه ای
- سازگار با کودهای مرسوم و محصولات زراعتی (علف کش ها ،قارچ کش ها و حشره کش ها)
- جلوگیری ازهزینه های اضافی برای یک برنامه دوم
- بیشترین عملکرد در خاکهای با pH بالای 6-4
کمبود روی در گیاهان
کمبود روی در خاک های شنی، قلیایی و آهکی بیشتر بروز می کند. همچنین کمبود روی در درختان میوه موجب کم شدن فاصله میان گره ها و جارویی شدن سرشاخه ها، ریز برگی و زردی در برگ های جوان می شود. بطور معمول این علائم با عدم تقارن برگ ها و میوه همراه خواهد بود. درختان انگور، مرکبات و هلو و گیاهان زراعی مانند غلات حبوبات، ذرت، سیب زمینی، کاهو و گوجه فرنگی به کمبود روی حساسند.
مصرف کلات روی
کلات روی از راه های مختلفی مصرف می شود که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
- مصرف خاکی: برای درختان مثمر و غیر مثمر در سایه انداز درخت به صورت چالکود به عمق 20 تا 30 سانتیمتر استفاده شود.
- محلول در آب: کود را در بشکه ای به حجم 100 تا 200 لیتر آب که دارای شیر خروجی باشد حل نموده و پس از ورود آب به مزرعه به تدریج همراه آب آبیاری وارد زمین شود.
- محلول پاشی: در این روش کود روی به نسبت 2 در هزار از طریق شاخ و برگ درختان کود پاشی می گردد.
سوالات متداول کلات روی
1- مزيت كود کلات روی چیست؟
كودهای روی به دو شکل کلات روی و سولفات روی توليد می شوند. كلات روی به راحتی جذب گیاهان می شود و کمبود روی گیاهان را سریع بهبود می بخشد. به همين علت اين كود نسبت به ساير كودهای روی نظير سولفات روی برتری دارد.
2- اهميت روی برای گياهان چيست؟
روی یکی از عناصر مهم برای گياهان است. اين عنصر مسئول بسیاری از واکنشهای متابولیکی در گیاهان است. تشکیل کربوهیدرات، پروتئین و کلروفیل در گیاهان دارای کمبود روی به طور قابل توجهی کاهش می یابد.
3- کلات روی چگونه تهيه می شود؟
اين كود با واکنش نمک آمونیوم با اکسید روی تهیه می شود که حاوی حداکثر 10 درصد وزنی روی است. اگر اکسید روی اضافی به آن افزوده شود، روی غير قابل حل است، اما اگر هیدروکسید آمونیوم اضافی به آن افزوده شود، روی اضافی حل می شود.
4- کدام محصولات كشاورزی به کمبود كلات روی حساسيت بيشتری دارند؟
گونه های گیاهی از نظر حساسیت به کمبود روی متفاوت هستند. درختان ذرت، پنبه و سیب به كمبود روی بسیار حساس تر از گندم، جو و نخود هستند. سایر محصولات کشاورزی بسیار حساس به کمبود روی عبارتند از درختان مرکبات، گردو، انگور، لوبیا و پیاز است.
5- علايم كمبود كلات روی در گياهان چگونه است؟
علائم كمبود روی در گياهان شامل ریز شدن برگها، کوتاه شدن گره های میانی سرشاخه ها، ظاهر شدن لکه های زرد و يا سفید در بین رگبرگها به خصوص در بخشهای جوان گیاه است. كمبود روی به دليل آهكی شدن خاكهای كشاورزی ايران بيشتر رخ می دهد.