پتاسیم کربنات (Potassium carbonate) یا پتاس و یا خاکستر مروارید یک ترکیب معدنی می باشد. این ترکیب در واقع نمک پتاسیم است پس بنابراین آن را به رنگ سفید خواهیم دید. کربنات پتاس نام رایج و مرسوم آن است که در بازار با این نام آن را می شناسند. این ترکیب سفید رنگ اغلب به فرم جامد دیده می شود اما قابلیت انحلال پذیری خوبی در آب دارد. پس از انحلال در آب، محلول حاصل یک محلول قلیایی و شفاف خواهد بود. پس می توان از آن برای کاهش اسیدیته محصولات بخصوص در صنعت مواد غذایی استفاده کرد.
این ترکیب بوی خاصی ندارد اما در عوض گرید خوراکی آن مقداری طعم آن به شوری نزدیک است. کربنات پتاس در آزمایشگاه های داروسازی به عنوان یک عامل خشک کننده یا به عنوان منبع پتاسیم استفاده می شود. همچنین در کپسول های آتش نشانی، صنعت صابون سازی، شیشه سازی و نرم سازی آب نیز کاربرد دارد. در گذشته و پیش از ساخت بیکینگ پودر از کربنات پتاس به عنوان یک عامل وراورنده استفاده می کردند. این یک ماده شیمیایی را به عنوان ماده سوز آور می شناسند. پس اگر با بافت های بدن تماس پیدا کند، می تواند باعث آسیب شدید مانند سوزش یا زخم در محل تماس شود. بنابراین می تواند برای انسان مضر باشد.
تولید پتاسیم کربنات
روش های گوناگونی برای تولید پتاسیم کربنات وجود دارد. برای تولید این ترکیب به فرم و صورت تجاری از انجام واکنش میان هیدروکسید پتاسیم با دی اکسید کربن صورت می پذیرد. سپس فراورده این واکنش متبلور می شود و هیدرات پتاس را می سازد. در نهایت از حرارت دادن به این ترکیب در دمای بیش از 200 درجه سانتیگراد، نمک بدون آب پتاسیم کربنات حاصل می گردد. در این فرایند فیلتراسیون نیز نقش دارد. این شکل از تولید این محصول در کشورهایی مانند ژاپن و تایلند رواج دارد.
کاربرد پتاسیم کربنات
کاربرد پتاسیم کربنات همانطور که اشاره شد، با توجه به دو گرید صنعتی و خوراکی که دارد، در صنایع گوناگون می باشد. در ادامه به اختصار برخی کاربرد های این ترکیب را شرح خواهیم داد.
پتاسیم کربنات در صابون سازی
پتاسیم کربنات بیشتر در صنعت صابون سازی استفاده می شود. همچنین در فرآیند های دیگری از جمله صابون زدن چربی ها به روشی غیر از سوزاندن مواد قلیایی و سپس تبدیل اسید های چرب به صابون با خنثی سازی آنها با ترکیباتی پتاسیمی و سدیمی نقش دارد. صابون های ساخته شده با این ترکیب معمولا حالت مایع دارند و نرم تر می باشند.
پتاسیم کربنات در تصفیه آب
استفاده از آب های سخت می تواند مشکلات و بیماری هایی را در افراد ایجاد کند. آب سخت در واقع آبی است که حاوی برخی یون های سنگین مانند کلسیم و منیزیم می باشد. از کربنات پتاس برای کاهش سختی آب نیز استفاده می کنند.
پتاسیم کربنات در ساخت شیشه
از دیگر کاربرد های کربنات پتاس، بهره گیری از آن در ساخت شیشه است. در فرآیند تبادل یونی کورنینگ، یون های پتاسیم جایگزین یون های سدیم که کوچکتر هستند، می شوند. در نتیجه یک لایه تنش فشاری ایجاد می کنند که به طور چشمگیری مقاومت در برابر آسیب شیشه را افزایش می دهد. علاوه بر مقاومت، شفافیت و ضریب انکسار شیشه را افزایش می دهد تا شفافیت عالی به آن بدهد و برای استفاده در عینک، ظروف شیشه ای، صفحه تلویزیون و مانیتور کامپیوتر ایده آل است.
پتاسیم کربنات در کشاورزی
پتاسیم کربنات در بیشتر کود های شیمیایی نیز استفاده می شود. هر ماده معدنی، آلی یا بیولوژیکی که دارای مواد مغذی باشد و حاصلخیزی خاک را افزایش دهد و همچنین با تیمار گیاه باعث افزایش کیفیت و کمیت محصول شود، کود نام دارد. پتاس با ارزش ترین و پرمصرف ترین کود پتاسیم در صنعت کود و کشاورزی در سراسر جهان است. پتاس مقاومت به بیماری و تحمل به خشکی را افزایش می دهد و سفتی ساقه را بهبود می بخشد.
پتاسیم کربنات در کاکائو
پتاسیم کربنات یکی از نمک های قلیایی پرکاربرد در قلیایی سازی کاکائو است. این فرآیند تحت کنترل در یک راکتور انجام می شود؛ جایی که دما و فشار برای دستیابی به افزایش pH مورد نظر تغییر می کند. این ترکیب برای کاهش اسیدیته، کاکائو را تیره تر می کند و طعم تلخ آن را کاهش می دهد. همچنین می تواند میزان آنتی اکسیدان موجود در شکلات را کاهش می دهد.
نگهداری از پتاسیم کربنات
نگهداری از پتاسیم کربنات بایستی در محلی سرد و خشک صورت گیرد. همچنین این محیط باید دارای تهویه مناسب باشد و این ماده شیمیایی درون ظرف هایی با درب پلمپ نگهداری شود. زمانی که قصد استفاده از این ترکیب را دارید حتما از ماسک های صورت استفاده کنید. بعلاوه اگر حین کار و به طور اتفاقی بخشی از این محصول بر روی زمین ریخته شد، حتما آن نقطه را با آب فراوان شستشو دهید.
نکات ایمنی در مورد پتاسیم کربنات
از سری نکات ایمنی در مورد پتاسیم کربنات استفاده از ماسک صورت و عینک های محافظ است. چرا که این ترکیب در صورت تماس با بافت چشم می تواند آسیب های جدی و خطرناکی را به چشم وارد سازد. حال اگر ناگهان مقداری از آن بر روی چشم ریخت، حتما چشم خود را با آب فراوان به مدت 15 الی 20 دقیقه شستشو دهید. در صورتی که آسیب وارده جدی بود فوراً به نزدیک ترین مرکز درمانی مراجعه کنید.
طبق مقالات علمی مسمومیت ناشی از بلع و یا تنفس این ترکیب نیز ممکن است. چرا که این ماده می تواند برای مجرای گوارشی و غشا های مخاطی تحریک کننده باشد و سبب سوزشی شدید شود. پس در صورت بلع آن حتما یک یا دو لیوان آب بنوشید و در صورت استنشاق آن فوراً به هوای باز بروید. در صورت حاد بودن این اتفاق حتما به سمت نزدیکترین مرکز درمانی بروید تا خدمات درمانی برای شما اجرا شود.
خرید و فروش پتاسیم کربنات
شرکت بازرگانی کیمیا تجارت تات مسئولیت فروش پتاسیم کربنات را بر عهده دارد. این ترکیب شیمیایی را می توانید با قیمتی مناسب و کیفیتی عالی از شرکت کیمیا تجارت تات خریداری کنید. برای استعلام قیمت و خرید این کالا با کارشناسان فروش ما در ارتباط باشید.
سوالات متداول پتاسیم کربنات
1- آیا وجود پتاسیم کربنات در غذا بی خطر است؟
بله. استفاده از این ماده در غذا بی خطر است. استفاده از پتاسیم کربنات به عنوان نگهدارنده و تقویت کننده طعم غذا به سالیان بسیار دور باز می گردد. در ایالات متحده و در سال 1973 این ماده به عنوان افزودنی غذایی توسط سازمان غذا و داروی این کشور مورد تایید قرار گرفت.
2- آیا پتاسیم کربنات می تواند باعث نابینایی شود؟
پتاسیم کربنات به شدت برای سلامت چشم مضر است. در صورت تماس طولانی مدت با چشم ممکن است باعث آسیب دائمی به قرنیه و یا حتی از دست دادن بینایی شود. به همین علت باید موارد ایمنی در استفاده از این ماده حتما رعایت شود.
3- پتاسیم کربنات چه تفاوتی با پتاسیم بی کربنات دارد؟
تفاوت اصلی بین پتاسیم کربنات و پتاسیم بی کربنات در این است که مولکول کربنات پتاسیم در ساختار شیمیایی خود اتم هیدروژن ندارد در حالی که مولکول کربنات بی سدیم دارای یک اتم هیدروژن در ساختار خود است.
4- پتاسیم کربنات یک ماده اسیدی است یا بازی؟
این ترکیب که با فرمول شیمیایی K2CO3 شناخته می شود یک ماده بازی است و یک ماده اسیدی محسوب نمی شود. همچنین این ماده یک حلال در آب محسوب می شود و با اضافه شدن به آب در آن حل می شود.
5- آیا از پتاسیم کربنات در کاکائو استفاده می شود؟
از این ترکیب برای فرآیند قلیایی سازی کاکائو استفاده می شود. این فرآیند در حالتی انجام می شود که دما و فشار کنترل شود. بدین ترتیب می توان به pH مد نظر دست پیدا کرد.