هیپوکلریت سدیم (Sodium hypochlorite) محلول شفاف و زرد رنگ با بوی تند است که به عنوان سفید کننده و با نام تجاری آب ژاول عرضه می شود. این ترکیب را با نام هایی از جمله  وایتکس بلیچ، واروکینا و آموکینا نیز می شناسند. این ماده ناپایدار و یک اکسید کننده قوی است و با ترکیبات و کاهش دهنده های قابل اشتعال واکنش می دهد.

تولید هیپوکلریت سدیم

هیپوکلریت سدیم به دو روش زیر قابل تولید است؛

• در روش اول با حل کردن نمک در آب نرم، محلول آب نمک غلیظ حاصل می شود. محلول الکترولیز می شود و محلول این ترکیب در آب را تشکیل می دهد. این محلول حاوی 150 گرم کلر فعال (Cl2) در هر لیتر است. در طی این واکنش گاز منفجره هیدروژن نیز تشکیل خواهد شد.
• در روش دوم با افزودن گاز کلر (Cl2) به سود سوز آور (NaOH) طی واکنشی، این ترکیب ، آب (H2O) و نمک (NaCl) تولید می شوند.

کاربرد هیپوکلریت سدیم

هیپوکلریت سدیم کاربرد های فراوانی دارد از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد؛ ماده اصلی صنایع شوینده مانند سفید کننده لباس، سفید کننده در صنایع نساجی، مواد شوینده و صنایع کاغذ و خمیر کاغذ، اکسید کننده برای محصولات ارگانیک، در پتروشیمی برای پالایش محصولات نفتی، ماده ضد عفونی کننده در تصفیه آب و فاضلاب و تجهیزات بهداشتی بیمارستان ها، در فرآوری مواد غذایی برای ضدعفونی کردن تجهیزات آماده سازی مواد غذایی، در فرآوری میوه و سبزیجات و تولید قارچ، تولید شربت افرا و فرآوری ماهی. همچنین از این ماده در درمان ریشه دندان جهت شستشوی کانال دندان نیز استفاده می شود.

خطرات احتمالی هیپوکلریت سدیم

هیپوکلریت سدیم و آمونیاک نباید با هم مخلوط شوند؛ زیرا گازی خطرناک را تولید کرده که باعث خفگی و مشکل تنفسی خواهد شد. در صورتی که فردی این ماده را خورد، فوراً به مراکز درمانی مراجعه شود و اگر فرد مبتلا هوشیار است، شیر یا آب باید بنوشد. در صورت تماس این ترکیب شیمیایی با پوست یا چشم، باید محل تماس بایستی فورا شست.

سوالات متداول هیپوکلریت سدیم

1- نحوه فعالیت هیپوکلریت سدیم در واکنش شیمیایی چگونه است؟

هیپوکلریت سدیم باید مورد واکنش قرار بگیرد تا تاثیر خود را در آب و فاضلاب و یا قسمتهای مختلف دیگر به عنوان یک ضد عفونی کننده برجای بگذارد. این ماده در کنار آب واکنش می دهد و اسید هیپوکلورز تولید می کند. این ماده در نهایت به اکسیژن و HCl تبدیل خواهد شد. در این زمان اثر خود را بر روی باکتریها و مواد دیگر اعمال خواهد کرد.

2- آیا هیپوکلریت سدیم در pH آب تاثیری را ایجاد خواهد کرد؟

سود سوز آور یا همان ماده هیپوکلریت سدیم وقتی که با آب ترکیب می شود می تواند به دلیل واکنشهای موجود میزان pH محیط را افزایش دهد. به عبارت دیگر این ماده با وجود خاصیت افزایش میزان pH روی انواع عوامل بیماری زا و ریز مولکولها تاثیر خواهد گذاشت.

3- زمانی که در معرض هیپوکلریت سدیم و ترکیب آن با آمونیاک قرار می گیرید باید چه کنید؟

در صورت پاشیده شدن این ترکیب به چشم یا پوست باید به سرعت با آب سرد محل مد نظر را شستشو دهید. در صورتی که  بوی این ماده را استشمام کردید نیز می توانید به سرعت محل مورد نظر را ترک نموده و به محیطی که دارای اکسیژن بیشتری است، انتقال پیدا کنید.

4- علائم افرادی که هیپوکلریت سدیم را بلعیده اند چیست؟

علائمی مانند احساس سوزش در معده و احساس درد در آن، سرفه، سرگیجه و حالت تهوع، استفراغ، قرمزی در نواحی مختلف پوست و همچنین سوزش در ناحیه گلو و درد در آن ناحیه را می توانیم مشاهده کنیم. در این حالت باید سریعاً برای درمان از طریق مراکز بهداشتی اقدام کنید.

5- آب ژاول در چه تاریخی و توسط چه کسی تهیه و تولید شد؟

در فرانسه توسط کلود لوی برتوله پزشکی فرانسوی در محله به نام ژاول در پاریس تولید شد. به همین منظور این ماده را به نام آب ژاول نیز می شناسند و برای پاکسازی و سفید نمودن انواع محیط های مختلف از آن استفاده می کنند.