تری پلی فسفات

سدیم تری پلی فسفات (STPP) ترکیبی جامد و پلیمری در دسته ترکیبات معدنی است و کاربرد گسترده ای در بسیاری از محصولات خانگی و صنعتی دارد اما می تواند به محیط زیست نیز آسیب برساند. این ترکیب یک نمک سفید رنگ است که به دو صورت بدون آب و شش آبه وجود دارد. این ترکیب مانند نمک های دیگر در آب محلول بوده و در الکل هایی مانند اتانول نامحلول است. سدیم تری پلی فسفات به علت ساختار پلیمری که دارد نسبت به سایر فسفات ها بسیار پایدار است. این ترکیب می تواند رطوبت موجود در هوا را جذب کند و به همین دلیل برای نگهداری باید آن را گاززدایی کرد. این ماده قادر به واکنش با یون هایی مانند کلسیم، سرب و منیزیم در آب است و به صورت یک لایه نازک روی دیواره ها رسوب می کنند و در نتیجه مانع از خوردگی می شوند.

تولید تری پلی فسفات

اولین بار تری پلی فسفات با استفاده از واکنش الکتروگرمایی اسید فسفریک تولید شد که در آن از حرارت بالا برای تولید بخار فسفر استفاده می شود. با خنثی سازی این اسید با ترکیبات حاوی سدیم مانند هیدروکسید سدیم یا سدیم کربنات، به طوریکه محلول نهایی حاوی مخلوطی از مونو سدیم و دی سدیم فسفات با همین نسبت باشد. در ادامه مخلوط را خشک و در دمای بالای 300 درجه سانتیگراد کلسینه می کنند تا کریستال به دست آید و در نهایت منجر به تولید این ترکیب با خلوص بالا می شود. با این روش سالانه دو میلیون تن از این ماده تولید می گردد. البته با روش دیگری نیز این محصول تولید می شود که به فرایند مرطوب (wet process) معروف است.

کاربرد تری پلی فسفات

تری پلی فسفات کاربرد های فراوان و گوناگونی دارد که در ادامه به توضیح برخی از آنها می پردازیم. این ترکیب در مواد شوینده و پاک کننده بسیار بکار می رود. این محصول منجر به نفوذ عمیق مواد شوینده به الیاف لباس و سایر سطوح می شود. همچنین با ایجاد کلات با یون های سخت کننده آب به ایجاد کف و حباب بیشتر نیز کمک می کند و خاصیت دیسپرس کنندگی را نیز افزایش می دهد. همچنین به علت داشتن خاصیت قلیایی می تواند در از بین بردن لکه ها کمک کننده باشد. بعلاوه با خنثی کردن اسید موجود در آب آن را تصفیه و نرم خواهد کرد.

تری پلی فسفات می تواند باعث طراوت و تازگی در گوشت و غذاهای دریایی و کاهش سرعت فساد این مواد غذایی می شود. این ماده شیمیایی به حفظ رنگ طبیعی گوشت و ماهی کمک می کند و باعث بهبود بافت آنها می شود. این امر با نگهداشتن رطوبت مواد غذایی و کاهش سرعت خشک شدن آن ها امکان می پذیرد. بعلاوه از آن به عنوان یک برنزه کننده برای چرم ها استفاده می شود. همچنین از این ترکیب شیمیایی به عنوان یک عامل مقاومت در برابر روغنی شدن در تولید کاغذ نیز بهره می برند. از دیگر کاربرد های این محصول می توان به پالایش نفت، متالوژی، صنایع معدن و تصفیه آب اشاره کرد.

شرایط نگهداری از تری پلی فسفات

تری پلی فسفات جاذب رطوبت است و حتی می تواند رطوبت موجود در هوا را جذب کند. به همین سبب برای افزایش ماندگاری باید آن را گاززدایی کرد و درب آن را بطور کامل بست. همچنین در محیط خشک و دارای تهویه مناسب نگهداری شود.

نکات ایمنی در مورد تری پلی فسفات

در هنگام کار با تری پلی فسفات از روپوش، دستکش و عینک استفاده شود. بخارات این ترکیب سمی بوده و می تواند باعث مسمومیت شود. در صورتی که بخارات آن استنشاق گردید، به سرعت به هوای آزاد رفته و نفس عمیق کشیده تا علائم مسمومیت رفع شود. همچنین در صورت تماس با پوست و چشم منجر به ایجاد حساسیت و قرمزی می شود که برای رفع آن محل تماس را به مدت پانزده دقیقه باید با آب شستشو داد.

به طور کلی این ترکیب در دسته مواد ایمن قرار دارد اما استفاده بیش از حد آن منجر به ایجاد علائمی مانند استفراغ، سردرد، کاهش ادرار، نفخ و درد شکم، سرگیجه و ضربان قلب نامنظم می شود. این مواد به دلیل اینکه به راحتی جذب می شوند منجر به افزایش سطح فسفات بدن می شوند که این امر خطر ابتلا به بیماری ها قلبی و عروقی را افزایش می دهد.

آنالیز تری پلی فسفات