آسپارتام یکی از شیرین کننده های مصنوعی است که در چند دهه اخیر محبوبیت بسیار زیادی پیدا کرده است. به گونه ای که در صنایع دارویی و غذایی بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. پایین بودن کالری این شیرین کننده غیر ساکاریدی سبب می شود که جایگزین مناسبی برای قند در محصولات غذایی باشد. 200 برابر شیرین تر از ساکارز است. امروزه با توجه به بالا بودن مضرات و عوارض آن و خطر ابتلا به سرطانهای مرتبط با خون، میزان مصرف آن در مقایسه با گذشته کاهش پیدا کرده است و محققین به دنبال شواهد قطعی از ارتباط بین آسپارتام و سرطان هستند. این ماده به صورت پودر کریستالی سفید رنگ و بی بو است که نقطه ذوب آن 246-247 درجه سلسیوس است. در این محتوا به کاربرد و خطرات آسپارتام می پردازیم.
در این مطلب موضوعات زیر را مطالعه خواهید کرد:
نامهای دیگر آسپارتام
این شیرین کننده مصنوعی با نامهای تجاری NutraSweet، spoonful ، Equal ، Hugestoneو. نام شیمیایی استر N-(L-α-Aspartyl)-L-phenylalanine-1-methyl در بازار به فروش می رسد.
انواع آسپارتام
با توجه به تقاضای بالا جهت خرید این ماده، این ماده هم در داخل تولید می شود و هم نمونه وارداتی در ایران موجود می باشد. که از تنوع بالایی برخوردار است. برخی از این آسپارتامها عبارتند از: اژینوموتو، اسه سولفام سی سی اس، آسه سولفام کلونگ KLONG، آسه سولفام فارمن،. آسپارتام 600 برابر ( نئوتام Twin 300 و ….
کاربردهای آسپارتام
آسپارتام که این روزها در صنایع غذایی بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. در صنایع غذایی این شیرین کننده اغلب در محصولات غذایی اسیدی به کار برده می شود؛ زیرا بسیار پایدار است استفاده از آن به عنوان افزودنی به انواع نوشیدنی، نوشابه های گازدار، چای فوری، آبهای طعم دار،آب میوه، انواع محصولات لبنی، انواع شیرینی جاتها، دسرها، ماست، آب نبات و آدامس است. آسپارتام عمدتاً در نوشابه های رژیمی و اغلب غذاهایی که سرد تهیه می شوند، استفاده می شود. استفاده از آسپارتام جهت طعم دهی در صنایع دارویی و انواع ویتامینهای جویدنی هم از دیگر کاربردهای این شیرین کننده است. آسپارتام در برخی از محصولات دارویی مانند قطره های سرفه، داروهای ضد اسید، ملینها و ویتامینها و… به عنوان طعم دهنده مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از آسپارتام در داروهای کودکان به عنوان جایگزین شکر سفید از فرسودگی دندانهای آنها نیز ممانعت می کند.
مضرات آسپارتام
بدون شک مصرف بیش از حد هر نوع ماده ای مضرات خاص خود را دارد که آسپارتام هم از این قاعده مستثنی نیست. نتایج علمی به دست آمده از تاثیر این نوع شیرین کننده بر روی سلامتی نشان داده شده که این ماده عوارض و مضرات زیادی دارد که در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم. در ارتباط با عوارضی که این ماده بر روی اعصاب و روان افراد دارد می توان به افسردگی، پرخاشگری، سردرد، سرگیجه،. احساس خواب آلودگی، میگرن و … اشاره کرد. کاهش دید، تاری دید، افزایش فشار خون، تنگی نفس، حالت تهوع، انواع دردهای شکمی، اسهال، حساسیتهای پوستی و خارش و … اشاره کرد.
هر چند که عوارض این شیرین کننده بر سلامت بدن بسیار فراتر از موارد گفته شده است، اما سعی شده به مهمترین این موارد اشاره شود. با توجه به اینکه این ماده پتانسیل ایجاد سرطان را دارد. به همین دلیل سازمان بهداشت جهانی این ماده را به عنوان یکی از مواد سرطان زا معرفی کرده است.
این شیرین کننده تا به امروز به دلیل داشتن عوارض و مضرات فراوان کام بسیاری از افراد را به تلخی کشانده است. این در حالی است که نتایج برخی دیگر از تحقیقات نشان می دهد که مصرف محدود و کم از این ماده می توان تا حدودی ایمن باشد. اما با توجه به اهمیت بسیار زیادی که سلامت برای هر فردی دارد توصیه می شود که مصرف این ماده تا حد امکان محدود شود. نتایج بدست آمده از اثرات دوز بالای آسپارتام بر روی حیوانات نشان می دهد که ارتباط مستقیمی بین مصرف این ماده با انواع سرطان لنفوم، خون و سایر سرطانها مشاهده شده است که همین زنگ خطری است برای تهدید سلامتی انسان در صورت مصرف بالای این ماده.
فواید آسپارتام
اطلاع از مضرات و عوارض آسپارتام بدون شک محبوبیت آن را تا حدودی کاهش می دهد. در گذشته بیشترین تاکید بر معرفی خواص و مزایای این ماده بوده صرف نظر از معرفی یا اشاره به عوارض آن در کنار عوارض و مضراتی که این شیرین کننده دارد. این ماده دارای یکسری فواید است که عبارتند از: کنترل و کاهش وزن، تقویت طعم و مزه غذا، جلوگیری از پوسیدگی دندان، کمک به کنترل دیابت، استفاده از آن در انواع رژیمهای غذایی هم به عنوان جایگزینی برای قند مورد استفاده قرار می گیرد.
سوالات متداول فولیک اسید در مواد غذایی
1- قیمت آسپارتام چگونه است؟
فاکتورهای بسیار زیادی در قیمت تمام شده این ماده تاثیرگذار است. از جمله نوع شرکت سازنده، برند، مکان خرید، شرایط بازار و … به همین دلیل نمی توان قیمت مشخص و ثابتی را برای این ماده در نظر گرفت.
2- آیا مصرف این شیرین کننده برای سلامت کودکان مضر است؟
بهتر است که مصرف این شیرین کننده برای کودکان که در مرحله رشد هستند محدود گردد، اما نتایج و شواهد قطعی که نشان دهنده تاثیر مخرب این ماده بر سلامت کودکان است وجود ندارد.
3- آیا این ماده برای خانمهای باردار مجوز لازم را دارد یا خیر؟
هر چند که مصرف این ماده اثرات سویی برای سلامت مادران باردار و شیرده ندارد، اما توصیه می شود که مصرف آن در این شرایط محدود گردد و مواد طبیعی و سالم جایگزین آن شود.
4- آیا آسپارتام به طور قطع سبب سرطان می شود؟
نتایج به دست آمده در ارتباط با سرطان و مصرف این ماده بر روی حیوانات به اثبات رسیده است، اما هنوز مطالعاتی انسانی در زمینه تاثیر این ماده بر سرطان صورت نگرفته است.
5- روش تولید آسپارتام چگونه است؟
جهت تولید این شیرین کننده مصنوعی دو روش وجود دارد در روش اول دو گروه کربوکسیل از اسید آسپارتیک با یک انیدرید متصل می شود. در روش دوم از یکسری آنزیمها جهت آنالیز اسید آمینه استفاده می شود.
