استون

استون (Acetone) یکی از رایج ترین حلال های آلی در فرآیند های شیمیایی و ساده ترین عضو از خانواده کتون ها است. این ترکیب به صورت مایع مشاهده می شود که  سمی، روان، اشتعال پذیر و بی رنگ با بویی تند است. استون دارای قطبیت بالا است به همین دلیل، حلال مناسبی برای اکثر ترکیبات خواهد بود و به خوبی در آب، اتانول، بنزن، دی اتیل اتر و کلروفرم حل می شود. معمولا به عنوان حلال و پاک کننده لاک ناخن و وسایل آزمایشگاهی استفاده می شود. استون در بدن انسان به مقدار اندک در خون و ادرار یافت می شود. مقدار آن در زمان گرسنگی و همچنین در افرادی که مبتلا به بیماری دیابت هستند یا افرادی که کمبود شدید اکسیژن دارند، به میزان بیشتری در خون و ادرار ملاحظه می شود.

تولید استون

استون توسط حییم وایزمن در بین سالهای 1916 تا 1919 که ریاست یک آزمایشگاه شیمی را برعهده داشت، کشف شد. روش قدیمی تولید این ماده از طریق تقطیر خشک کلسیم استات یا باریم استات بود اما امروزه این ترکیب به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از طریق پروپیلن (propylene) تولید می شود. 83% از استون موجود از طریق فرایند کیومن (cumene) سنتز می شود. در واقع، تولید استون وابسته به تولید فنول است؛ به صورتی که در این واکنش، بنزن با پروپیلن جهت تولید کیومن آلکیله شده و اکسایش در حضور هوا رخ داده و فنول و استون تولید می شود. در روش دیگر، استیک اسید را تحت حرارت 120 تا 130 درجه سانتی گراد قرار می دهند تا این حلال تولید شود.

کاربرد استون

استون حلال شیمیایی خوبی برای پلاستیک ها و فیبرهای صنعتی است. در تولید محصولات صنعتی، تولید پارچه و محصولات بافتی، رنگ اتومبیل ها و لوازم خانه، رقیق سازی رزین پلی استر، پاکسازی ابزارآلات و انحلال اپوکسیدهای دوجزیی استفاده می شود. همچنین به عنوان یکی از اجزای فرار رنگ ها و روکش ها نیز کاربرد دارد. از استون به عنوان یک آماده ساز فلز قبل از رنگ آمیزی و لحیم کاری، که از زنگ زدن آنها جلوگیری می کند، استفاده می شود. حمام یخ و استون، برای انجام واکنش ها در دمای پایین بسیار موثر است. استون تحت نور UV فلورسنت است و در بسیاری از آزمایشات فیزیکی و شیمیایی به عنوان ردیاب فلورسانس به کار می رود.

نکات ایمنی در مورد استون

استون به شدت اشتعال پذیر است به نحوی که به راحتی در دمای اتاق می سوزد و نیز خطر آتش گیری در محيط هاى بسته را دارد. نحوه مناسب اطفاء آن استفاده از کربن دی اکسید، پودر خشک مواد شیمیایی، فوم الکل و فوم پليمر می باشد. اگر با چشم در تماس باشد ممکن است سبب آسیب به قرنیه شود که در بیشتر موارد گذرا و در موارد دیگر پایدار است. در صورت تماس چشم هاى آلوده را با آب ولرم به مدت ٢٠ دقيقه شستشو داده تا آلودگی برطرف شود سپس به پزشک مراجعه شود.در صورت نوشیدن از آن به مقدار قابل توجه بیهوشی و آسیب به مخاط دهانی رخ خواهد داد. در اثر تماس با پوست باعث سوزش ، تحریک پوست و صدمه زدن به آن می شود. تأثير این ماده بر روى سلامتى از طریق جذب پوستی در پوستهای سالم خيلى کم است.

بسته بندی و نگهداری از استون

سقف انبار نگهداری از استون بایستی ضد حريق باشد. همچنین این ترکیب باید جدا از اكسيد شونده های قوی نگهداری شود. این محصول تحت تاثیر هوا، نور و وجود کاتالیست، اکسید کننده های قوی و فلزاتی مانند مس و آلومینیوم می تواند پلیمر شود. زمانی که از این واکنش گاز آزاد می شود و با هوا مخلوط شده و ممکن است انفجار رخ دهد. همچنین این ماده می تواند با آهن و استیل در حضور رطوبت نیز واکنش دهد.

سوالات متداول

1- نامهای ديگر استون چيست؟

نامهای ديگر اين ماده  2-پروپانول، استونوم، دی متیل کتون، دی متیل فرمالدئید، دی متیل کربونیل، پروپان کتون، بتا-کتو پروپان، پروپانول، کتون اولیه و روح پیرواستیک است.

2- آيا استون برای انسان مضر است؟

 تنفس مقادیر زیاد از آن برای مدت کوتاهی می تواند بینی، گلو، ریه‌ ها و چشمها را تحریک کند. همچنین اين ماده باعث سردرد، سرگیجه، گیجی، نبض سریع ‌تر، حالت تهوع، استفراغ، اثراتی بر خون، غش کردن و احتمال کما و سیکل قاعدگی کوتاه تر در زنان شود.

3- ساختار استون چيست؟

این ترکیب (2-پروپانول یا دی متیل کتون)، یک ترکیب آلی و ساده ترین و کوچکترین کتون می باشد. این مایع بی رنگ، بسیار فرار و قابل اشتعال با بوی تند قابل تشخيص است.

4- قيمت استون به چيز بستگی دارد؟

این حلال یک ماده خام است که در بسیاری از صنایع مورد استفاده قرار می گیرد. قيمت آن می تواند تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله اختلالات در زنجیره تامین، قیمت نفت خام و موارد دیگر قرار دارد.

5- پرکاربردترین و رايج ترين كاربرد استون چيست؟

پرکاربردترین و رايج ترين كاربرد آن به عنوان حلال است. به دلیل حلالیت بالا و میزان تبخیر زیاد این ماده، در بسیاری از محصولات روزمره از جمله رنگها، مایعات تمیز کننده، پاک کننده لاک ناخن و چسبها به كار می رود. همچنين در الیاف مصنوعی، مواد منفجره و رزینهای پلی کربنات كاربرد دارد.

آنالیز استون