لعاب در کاشی نه فقط نوعی لایه حفاظتی بلکه نوعی جلادهنده و براق کننده برای آنها محسوب می شود؛ چیزی که دلیل اصلی تمایز و برتری انواع کاشی و سرامیک لعابی است. سطوح صیقلی بسیاری از کاشیها و سرامیکهایی که هر روزه پیرامون خود می بینیم و وجود آنها را بر هر سطح مات و بی روح ترجیح می دهیم، به نوعی از کاربرد لعاب در صنعت کاشی حکایت می کنند. لعاب در کاشی، این لایه نفوذ ناپذیر که دارای پیشینه ای پنج هزار ساله می باشد، امروزه علاوه بر صنعت کاشی دارای کاربردهای گسترده دیگری می باشد. در این مقاله قصد داریم اطلاعات مفیدی درباره اهمیت و کاربرد لعاب در صنعت کاشی و سرامیک بپردازیم.
در این مطلب موضوعات زیر را مطالعه خواهید کرد:
لعاب چیست؟
طبق تعریفی که از لعاب در کاشی در دسترس می باشد، از آن به عنوان یک پوشش شیشه ای مانند یاد می شود. لعاب متشکل از ترکیبات معدنی و آلی (مانند کوارتز، نمک، فلدسپات و اکسید سرب) بوده و در ابتدا به صورت جامد است. برای آنکه بتوان از این ماده در استحکام سازی استفاده کرد، ابتدا آسیاب می شود و به حالت پودری با بافت نرم در می آید. سپس این محصول را با آب مخلوط می کنند و ترکیبی یکنواخت برای لعاب کاری انواع سرامیک و متریالهای مشابه فراهم می شود.
بارزترین خصوصیت کاشیها و متریالهای لعاب دار، ویژگی براقیت و صاف بودن سطح بیرونی آنها می باشد. از طرفی، وجود این لایه بر استحکام کاشیها افزوده و منجر به ضد آب شدن آنها می گردد. به این ترتیب، نه تنها طرح و نقش کاشیها به صورت مادام العمر ثابت باقی می ماند، بلکه طول عمر کاشیها و متریالهای دارای لعاب نیز چندین برابر می شود.
انواع لعاب در صنعت کاشی
لعاب در کاشی دارای اقسام گوناگون می باشد وبا توجه به نوع لعاب از ترکیبات متفاوت برای تهیه آنها استفاده می شود. انواع لعاب در صنعت کاشی را بر اساس معیارهای گوناگون می توان دسته بندی نمود. به همین علت، امروزه با دسته بندیهای متفاوتی برای آن روبرو می باشیم. انواع لعاب در صنعت کاشی را بر اساس رنگ در سه نوع لعاب رنگی، بی رنگ و مات می توان دسته بندی کرد.
در صنعت کاشی که لعاب مهمترین جایگاه و بیشترین کاربرد را دارد، انواع لعاب همچنین به پنج دسته مهم لعاب پرسلان، مات، معرق، شفاف و نیمه شفاف (اپک) تقسیم می شوند. با اجرای هر کدام از این لعابها هدف تولید نوعی مستحکم تر از کاشیها می باشد. لعاب ضد مواد اسیدی، لعاب ضد مواد بازی و لعاب مقاوم در برابر ترکیب شدن نیز سه نوع دیگر از این محصول می باشند. معمولا از این مواد برای پوشش دادن مصالحی که در آزمایشگاه های خاص، کارخانجات صنعتی و محیطهای مرتبط با مواد اسیدی و شیمیایی کاربرد دارند، استفاده می شود. پس بعنوان نتیجه می توان گفت ترکیبات لعاب و نوع آن با توجه به حیطه کاربری این محصول مشخص می شود.
مواد تشکیل دهنده انواع لعاب
حال که با انواع لعاب در کاشی آشنا شدید، لازم به ذکر است بدانید که در هر کدام از انواع آن از ترکیبات مشخص و منحصر به فرد استفاده می گردد. در حقیقت نوع کاشی و لعاب مورد نیاز برای آن تعیین کننده مواد تشکیل دهنده لعاب است. بحث ما در این مقاله بیشتر در مورد نوع مواد به کار رفته در سه نوع لعاب بی رنگ، رنگی و مات که در صنعت کاشی بیشتر مورد توجه هستند، می باشد. در لعاب شفاف معمولا از مواد کلسیم، سیلیس و خاک چینی استفاده می شود. برای ایجاد لعابهای رنگی، علاوه بر موارد ذکر شده، از نوعی اکسید یا ترکیب طبیعی مانند اکسید مس، اکسید آهن، اکسید کروم و غیره استفاده می شود. برای تهیه لعاب مات معمولاً مواد متفاوت تری مورد توجه می باشند. از جمله این مواد دی اکسید قلع،Pb3O4، اکسید سرب، نمک، دی اکسید سیلیسیم و کربنات سدیم هستند.
صنعت لعاب چیست؟
امروزه صنعت لعاب را به عنوان یک مرحله تکمیلی و بسیار حائز اهمیت وارد بسیاری از صنایع مرتبط با کاشی، سرامیک، سفال و … می بینیم. همانطور که پیش از این هم گفتیم، یک مرحله از ساخت اشیا با جنسهایی که گفتیم به لعاب کاری آنها اختصاص می یابد. البته امروزه لعاب اهمیت چشمگیری دارد. این صنعت در صنایع و کارخانجات مهم یک یا چند خط تولید به این کار اختصاص می یابد و این کار با دقت و ظرافت بیشتر و با رعایت استانداردها و فرمولهای مشخص صورت می پذیرد. چرا که همانطور که ذکر شد، لعاب اقسام زیادی دارد و نوع ترکیبات در هر لعاب و میزان غلظت محصول و دیگر مراحل کار از اهمیت بالایی برخورداراست و کیفیت نهایی کار را مستقیما تحت تاثیر قرار می دهند.
کاربرد انواع لعاب
اولین و اصلی ترین کاربرد لعاب استفاده از آن در پوشش دادن انواع کاشی و سرامیک و انواع مصالح ساختمانی مصنوعی است. گرچه ساختار این متریالها محکم و تا حدودی تاثیر ناپذیر از عوامل بیرونی است، اما سطح آنها به مرور زمان در اثر عوامل فیزیکی و محیطی مخدوش می شود. در ضمن جذابیت و کیفیت اولیه را ندارند. وجود لعاب آنها را ضد خش می کند و طرح و هنر آنها ثابت و همیشگی می ماند. مساله مهم دیگر این است که وجود لعاب برای کاشی و سرامیک آنها را ضد آب می کند. در نتیجه، ضمن آنکه امکان شستشو و نظافت آسان آنها وجود دارد، آب را به خود نمی گیرند و عبور نمی دهند.
کاربردهای انواع لعاب فراتر از صنایع کاشی و سرامیک می باشد و این امر حاکی از اهمیت بسزای صنعت لعاب است. حتما شما هم متوجه براقیت و نفوذناپذیری بسیاری از ظروف آشپزخانه با جنسهای سفال، چینی، سرامیک و … شدید. یکی دیگر از مهمترین و اصلی ترین کاربردهای صنعت لعاب استفاده از آن در ساختار ظروف آشپزخانه می باشد. در ساخت دیگر وسایل زندگی مانند گلدانهای سرامیکی، روشوییها، لوازم بهداشتی مانند سنگ توالت و توالت فرنگی، برخی کابینتها، لوازم دکوراتیو و … نیز این صنعت به چشم می خورد.
سوالات متداول لعاب در صنعت کاشی
1- لعاب چگونه به یک لایه شیشه ای تبدیل می شود؟
وقتی کاشیها و متریالهای مورد نظر به این ماده آغشته می شوند، در کوره قرار می گیرند و حرارت می بینند و بعد از آن سرد می شوند. همین امر منجر می شود که یک لایه شیشه مانند بر روی کاشیها ایجاد گردد.
2- آیا لعاب کاری فقط مختص کاشی و سرامیک است؟
خیر، امروزه لعاب کاری بسیار گسترده است و در اشیا مختلف شاهد استفاده از آن می باشیم.
3- آیا صنعت لعاب یک صنعت امروزی است؟
خیر، این صنعت دارای ریشه های باستانی می باشد و قدیمی ترین یافته های لعابکاری مربوط به مصر باستان می باشد.
4- آیا تمام اقسام لعاب براق و شیشه ای هستند؟
خیر، فقط برخی از لعابها دارای این خصوصیت می باشند و برخی از لعابها کاملا مات و غیر براق هستند.
5- آیا لعاب رنگی در هر رنگی قابل اجراست؟
بله، برای اجرای لعاب در رنگ مورد نظر معمولا از ترکیباتی که در طبیعت موجود هستند متناسب با نوع آن استفاده می شود.
