ریبوفلاوین، لاکتوفلاوین یا ویتامین B2 یکی از مهمترین ویتامینهای محلول در آب است که کوآنزیم بسیاری از فرآیندهای بیوشیمیایی محسوب می شود. ریبوفلاوین در صنعت مواد غذایی به عنوان یک رنگ خوراکی استفاده می شود و تحت کد E101 در کدکس مواد غذایی فهرست. ویتامین ریبوفلاوین دارای اهمیت ویژه ای در بدن است. این ویتامین درعملکردهای متعددی از جمله تولید خون، حفظ متابولیسم مناسب، کمک به رشد و تکامل کودک و جلوگیری از پیشرفت بیماریها نقش دارد. این ویتامین به طور طبیعی در بسیاری از غذاها به ویژه در شیر و محصولات لبنی مانند پنیر و ماست یافت می شود و در غذاهایی مانند پرک جو دوسر، قارچ، اسفناج و تخم مرغ وجود دارد.
در این مطلب موضوعات زیر را مطالعه خواهید کرد:
ریبوفلاوین یک ویتامین محلول در آب است که برای سنتز فلاوین آدنین دی نوکلئوتید (FAD) و فلاوین مونوکلئوتید (FMN)، دو کوفاکتور ضروری برای فلاووپروتئینها مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین نقش مهمی در تبدیل غذاهای ساده مانند کربوهیدراتها، چربیها و پروتئینها، به انرژی داشته و در متابولیسم ترمیم عضلات نیز نقش دارد. این ویتامین مشتقاتی از هتروسیکل ایزوآلوکسازین و قند الکل ریبیتول و در برابر حرارت و اکسیژن پایدار است.
نیاز روزانه به ویتامین B2
نیاز روزانه به ویتامین B2، حدود 1.5 میلی گرم است و معمولاً با مصرف وعده های غذای معمولی پوشش داده می شود. این میزان در نوزادان 0.3-0.4 میلی گرم، در کودکان و نوجوانان تا 15 سال 0.7-1.6 میلی گرم، نوجوانان 15 سال به بالا و بزرگسالان 1.2-1.5 میلی گرم و زنان باردار 1.5 میلی گرم است. نیاز به آن، با توجه به کالری مصرفی در رژیم غذایی، افزایش می یابد. هر چه کالری دریافتی بیشتر باشد، نیاز به ریبوفلاوین بیشتر می شود.
کاربرد ریبوفلاوین
ریبوفلاوین به عنوان یک ماده حساس به نور استفاده می شود و از آن برای پیوند کلاژن در قرنیه انسان و درمان قوز قرنیه استفاده شود. این ویتامین برای یکپارچگی پوست و غشاهای مخاطی، به ویژه قرنیه اهمیت دارد. چرا که فعالیت اکسیژن رسانی آن برای بیناییِ خوب، ضروری است. این ویتامین برای تولید انرژی در بدن نیز بسیار مهم است.
همچنین یکی دیگر از عملکردهای آن، سم زدایی بدن از مواد مضر و مشارکت در متابولیسم سایر ویتامینها است. ریبوفلاوین به عنوان یک درمان پس زمینه برای میگرن نیز استفاده می شود. آماده سازی ریبوفلاوین و FMN برای پیشگیری و درمان کمبود ویتامین B2، بیماریهای پوستی، زخمهای با بهبودی کند، بیماریهای چشمی، اختلال عملکرد دستگاه گوارش، دیابت، کم خونی و سیروز کبدی استفاده می شود. تجویز آن منجر به بهبودهای قابل توجهی در بیماریهای زنجیره ای آسیل کوآ دهیدروژناز می شود.
منابع ریبوفلاوین
ریبوفلاوین به طور طبیعی در پنیر بز به میزان 1.38 میلی گرم، بادام 1.1 میلی گرم، گوشت قرمز 0.86 میلی گرم، شربت افرا 0.8 میلی گرم، روغن ماهی 0.58 میلی گرم و تخم مرغ آب پز سخت 0.51 میلی گرم در هر 100 گرم وجود دارد. همچنین در مارچوبه، ذرت بو داده، موز، خرمالو، بامیه، شاتوت سوئیسی، شیر، ماست و لوبیا سبز، هر کدام حداقل 0.1 میلی گرم در هر 85 تا 300 گرم وجود دارد. منابع دیگر آن در سبزیجات سبز برگ، جگر، کلیه، حبوبات، گوجه فرنگی، مخمر و قارچها هستند. این ویتامین درغذای کودک، غلات، پاستا، آب میوه ها و محصولات لبنی غنی شده با ویتامین استفاده می شود. اغلب مقادیر زیادی ویتامین B2 در مولتی ویتامینها گنجانده می شود، جایی که دوز آن بیشتر از نیاز بزرگسالان است.
کمبود ویتامین B2
ریبوفلاوین به طور مداوم از طریق ادرار دفع می شود. بنابراین کمبود آن در زمانی که دریافت رژیم غذایی ناکافی و غیر ضروری باشد نسبتاً شایع است. چرا که ویتامین اکثر مواد اولیه غذایی می باشد. با این حال، کمبود آن اغلب، با کمبود سایر ویتامینها همراه است. دو علت برای کمبود ویتامین B2 وجود دارد، اول اینکه به دلیل تامین ناکافی در رژیم غذایی و جذب ضعیف ویتامین در روده یا به دلیل افزایش دفع ویتامین است که کمبود آن باعث اختلالات چشم، دهان و پوست، کندی التیام زخم و خستگی می شود. سایر شرایطی که باعث کمبود ریبوفلاوین می شود رژیم غذایی نامتعادل، الکلیسم مزمن، دیابت، پرکاری تیروئید، فعالیت بدنی زیاد، حالتهای تب طولانی مدت، تغذیه مصنوعی، استرس، گرمای شدید و مصرف برخی داروها است.
در انسان، علائم و نشانه هایی که در کمبود ویتامین B2 مشاهده می شود شامل لبهای قرمز و ترک خورده، زبان متورم، ترک خوردگی در گوشه های دهان، زخمهای دهان و گلو درد است. کمبود آن همچنین می تواند باعث خشکی پوست، مایع در غشاهای مخاطی و کم خونی ناشی از فقر آهن شود. همچنین در سطح چشم، ممکن است احساس سوزش و خارش چشم و حساسیت به نور داشته باشید. کمبود این ویتامین به طور کلاسیک با سندرمهای دهانی، چشمی، تناسلی، کیلیت زاویه ای، فتوفوبیا و درماتیت سبورئیک همراه است. در حیوانات، کمبود آن باعث توقف رشد، عدم رشد و در نهایت مرگ می شود. همچنین در سگها نیز بر رشد آنها تأثیر می گذارد و باعث ضعف، آتاکسی و ناتوانی در ایستادن می شود. پرکاربردترین آزمایش تشخیصی برای اندازه گیری سطوح ریبوفلاوین، شامل اندازه گیری سطح گلوتاتیون ردوکتاز در گلبولهای قرمز است.
سوالات متداول دانستنیهای ریبوفلاوین
1- علت کمبود ریبوفلاوین چیست؟
شایع ترین علت کمبود ریبوفلاوین در بدن رژیم غذایی نامناسب است. به همین دلیل بیشتر در کسانی که کمتر از غذاهای حاوی ریبوفلاوین استفاده می کنند، دیده می شود.
2- ریبوفلاوین از کجا جذب می شود؟
جذب ریبوفلاوین در روده کوچک انجام می شود و در صورت استفاده زیاد، جذب نمی شود و از طریق ادرار دفع می شود.
3- آیا ریبوفلاوین سمی است؟
در مورد سمی بودن ریبوفلاوین باید بدانید که مصرف خوراکی آن سمی نیست. بعلاوه حلالیت کم آن باعث محدود شدن جذب در سطح روده می شود، بنابراین امکان جذب مقادیر خطرناک آن وجود ندارد. حتی تجویز دوزهای تزریقی آن بی ضرر است. زیرا مقدار اضافی از طریق ادرار دفع می شود.
4- بهترین زمان برای مصرف ریبوفلاوین چه زمانی است؟
بهترین زمان مصرف آن، نزدیک به وعده های غذایی اصلی یا همراه آن است. مصرف ویتامینها در این مدت جذب را بهبود می بخشد و جذب بهتر آن را تضمین می کند.
5- مشخصه ظاهری ریبوفلاوین چیست؟
ریبوفلاوین در حالتهای خالص، معمولاً به صورت پودر کریستالی زرد یا نارنجی بوده و هنگامی که در معرض نور ماوراء بنفش قرار می گیرد، به طور طبیعی فلورسانس می شود. همچنین یک عنصر حساس به نوراست که در حضور نور تجزیه می شود.
