آفت کشها ترکیبات طبیعی یا سنتزی (تولیدی) هستند که به صورت جامد، مایع یا گاز وجود دارند و به منظور از بین بردن انواع آفتها بکار می روند. برخی از این آفتها انواع حشرات، علفهای هرز و میکروبهایی هستند که گیاهان را از بین می برند. بسیاری از آفت کشها سمی هستند و در کنار مفید بودنشان از لحاظ از بین بردن آفات ممکن است گاهی برای سلامت انسان و حیوانات نیز مضر باشند. به طور کلی هر ماده ای که برای پیشگیری، نابودی، دور کردن، تنظیم یا کنترل آفت به کار برود، آفت کش نامیده می شود.
انواع آفت کشها
آفت کشها برای از بین بردن انواع آفات و کنترل علفهای هرز با استفاده از مواد شیمیایی استفاده می شوند. این مواد را می توان براساس عواملی مانند کلاسهای شیمیایی، گروه های عاملی، روشهای عمل و سمیت طبقه بندی کرد. همانطور که می دانید آفت کشها انواع مختلفی دارند و بر همین اساس دسته بندیهای متنوعی هم دارند که در ادامه به آنها می پردازیم.
از بین برنده آفات از نوع زیستی
این نوع سموم از انواع خاصی از آفت کشها هستند که از مواد طبیعی مثل باکتریها، حیوانات، گیاهان و مواد معدنی خاص تولید می شوند. جوش شیرین و روغن کانولا برای از بین بردن آفات کاربرد دارند و از نمونه محصولات زیستی هستند. در ادامه به انواع از بین برنده آفت از نوع زیستی می پردازیم.
آفت کشهای بیوشیمیایی
این سموم شامل فرمولهای جنسی جفت گیری حشرات است که با ایجاد اختلال مانع افزایش جمعیت آنها می شود. همچنین با حذف عصاره گیاهان معطر از جذب حشرات به سوی گیاهان خودداری می کند. این نوع آفت کش بر خلاف آفت کشهای طبیعی که از مواد مصنوعی ساخته می شوند، از مواد طبیعی تولید می شوند و با مکانیسمهای غیر سمی آفات را از بین می برد.
آفت کشهای میکروبی
این نوع از بین برنده آفات از یک میکروارگانیسم مانند یک ویروس، قارچ، باکتری یا تک یاخته به عنوان ماده فعال تشکیل می شود. آفت کشهای میکروبی می توانند انواع متفاوتی از آفات را کنترل کنند. هر کدام از موادی که به کارمی رود در این نوع بر روی خاصی از آفات تاثیر می گذارند به عنوان مثال قارچهایی وجود دارند که تنها بر روی علفهای هرز خاصی تاثیر می گذارند در حالی قارچهای دیگری نیز وجود دارند که حشرات خاصی را از بین می برند.
آفت کش محافظ گیاهی
این محصولات از طریق انتقال مواد ژنتیکی به گیاهان انجام می شود. در این روش محققان توانستند ژن پروتئین آفت کش را استخراج و این ژن را به مادهی ژنتیکی خود گیاه وارد کنند. سپس گیاه به جای باکتری، ماده ای را تولید می کند که آفت را از بین می برد.
طبقه بندی انواع آفت کشها
بیشتر موادی که در سموم شیمیایی در صنعت کشاورزی کاربرد دارند از نوع معدنی یا آلی هستند. از نظر علمی در هنگام ساخت سموم معدنی از کربن استفاده نمی شود و معمولا از مواد معدنی استخراج می شوند و از زمین به دست می آیند. نمونه هایی از این سموم می توان به سولفات مس، سولفات آهن و سولفات گوگرد اشاره کرد. سموم آلی برعکس سموم معدنی در ساختار خود حاوی کربن هستند. همانطور که گفتیم سموم از بین برنده آفات بر اساس عوامل مختلفی دسته بندی می شوند که اصلی ترین آنها دسته بندی بر اساس ترکیبات آنها است. در ادامه به انواع دسته بندی سموم از نظر ترکیبات می پردازیم. آفت کشهای شیمیایی به دسته های حشره کشهای ارگانو کلرین، پیرتروئید، ارگانو فسفره و آفت کشهای کاربامات دسته بندی می شوند.
آفت کشهای کاربامات
این سموم با مختل کردن آنزیم استیل کولین که وظیفه تنظیم کردن انتقال دهنده عصبی را دارد بر سیستم عصبی آفتها اثرات منفی می گذارد. تاثیرات آنزیمی این آفت کش معمولا قابل بازگشت است. در این نوع سموم می توان به کربن فوران و اگزامیل اشاره کرد.
آفت کشهای ارگانوفسفره
آفت کشهای ارگانوفسفره هم مانند آفت کشهای کاربامات عمل می کنند. با مختل کردن آنزیم استیل کولین که وظیفه تنظیم کردن انتقال دهنده عصبی را دارد بر سیستم عصبی آفتها اثرات منفی می گذارد. بیشتر سموم ارگانوفسفره به صورت حشره کش هستند. بعضی از این سمومها بسیار سمی هستند به طوری که در جنگ جهانی دوم به عنوان عامل اعصاب مورد استفاده قرار می گرفتند. با این حال، این سموم در محیط پایدار نخواهند بود.
تریازینها
علف کشهای تریازین با مهار انتقال الکترون در فتوسنتز عمل می کنند. بعضی از گیاهان زراعی به تریازینها مقاوم هستند برای مثال ذرت حاوی آنزیمی در ریشه خود است که باعث غیر فعال شدن آن می شود. با این وجود بسیاری از علفهای هرز نسبت به سموم تریازین مقاوم هستند.
کاربرد سموم از بین برنده آفات
با توجه به تحقیقاتی که انجام شده بیش از 30 هزار گونه علف هار هرز، 10 هزار گونه حشرات گیاهخوار و 3 هزار گونه شناسایی شدند که به گیاهان و محصولات کشاورزی آسیب می رسانند. محافظت از گیاهان تنها به زمان رشد آنها محدود نمی شود و بلکه در زمانی که برداشت و آنها را در انبارها نگهداری میکنند نیز مربوط است. چرا که این محصولات همواره در معرض انواع حشرات، جوندگان و کپکها هستند. سموم شیمیایی یا طبیعی این امکان را برای کشاورزان فراهم می کند تا غذاها و محصولات ایمن و مقرون به صرفه را تولید و به بازار عرضه کنند.
فواید و معایب سموم
از نکات مثبت آفت کشها همانطور که گفتیم، حذف انواع علفهای هرز، حشرات و کرمهای مضر که باعث جلوگیری از رشد گیاهان مفید میشوند می باشد. از دیگر فواید آنها می توان به این موارد اشاره کرد:
- افزایش تولید محصولات
- بالا رفتن کیفیت محصولات
- کمک به مقرون به صرفه بودن محصولات
- ذخیره محصولات در انباری
- کمک به حفظ محیط زیست
همچنین از اثرات منفی آفت کشها نیز می توان به این موارد اشاره نمود:
- اثر گذاری باقیمانده حشره کشها بر روی سیستم تنفس و سیستم گوارشی
- احتمال بروز سرطان توسط آمینهای تولیدی از نیتروژن کودهای شیمیایی
- عوارضی مثل عقب ماندگی در رشد، آسیبهایی به کلیه ها و سیستم ایمنیبواسطه سمیت کلسیم.
- آسیبهای ریوی به دنبال فلز کبالت موجود در آفت کشهای شیمیایی
- آلودگی های زیست محیطی
سوالات متداول آفت کشها در کشاورزی
1- چگونه بدانیم که بهترین آفت کش مناسب کدام است؟
برای داشتن بهترین انتخاب در این زمینه باید اطلاعات کافی درباره سموم و اثرات آن بر گیاهان، حیوانات و انسان را به طور کامل بررسی کنیم. در غیر این صورت ممکن است آفت کشی را به کار ببریم که باعث آسیب رسانی به محصول شود.
2- ویژگی بهترین آفت کشها چیست؟
آفت کشهایی که قابلیت انحلال بیشتری در آب را دارند، اثرات منفی و ضرر کمتری نسبت به بقیه آفت کشهایی که انحلالشان در آب کم است، دارند. حتما هنگام تهیه این محصولات از فروشنده اطلاعات مهم را کسب کنید یا محتوای مربوطه را مطالعه نمایید.
3- قبل از استفاده از آفت کشها چه اقداماتی را باید انجام دهیم؟
قبل از اقدام به استفاده از آفت کش باید آفت را شناسایی کرد و بدانیم که تا چه میزان محیط آلوده به آفت است سپس اقدام به تهیه آفت کش مناسب کنیم. استفاده سرخود از سموم ممکن است که به محصولات آسیب برساند و آنها نابود کند.
4- در صورت حضور کودکان یا فرد باردار استفاده از سموم مجاز است؟
این دسته از افراد به علت حساسیت بالایی که دارند بهتر است در هنگام استفاده از سموم حضور نداشته باشند. البته به نوع آفت کش، مقدار سم و مکان مورد استفاده سم نیز بستگی دارد اما افراد متخصص توصیه می کنند که زمان استفاده این افراد حضور نداشته باشند.
5- هنگام استفاده از سموم و آفت کشها چه مواردی را باید رعایت کنیم؟
هنگام استفاده از سموم حتما باید دستکش، عینک و ماسک داشته باشید تا از بروز حساسیتها جلوگیری شود. بر روی برخی از محصولات نکاتی علاوه بر مواردی که گفتیم، وجود دارد که باید آنها را نیز رعایت کنید.
