ممکن است برای شما نیز پیش بیاید که دچار سانحه سوختگی شوید یا یکی از نزدیکانتان به علت حوادثی دچار سوختگی شوند. بیشتر مردم فکر می کنند که سوختگی تنها به علت حرارت بالا اتفاق می افتد. اما سوختگی دلایل مختلفی از برق گرفتگی تا سوختگی در اثر مواد شیمیایی دارد. در این مقاله قصد داریم تا شما را با سوختگی با اسید که نوعی سوختگی شیمیایی می باشد آشنا کنیم.
سوختگی با اسید چیست؟
سوختگی با اسید نوعی از سوختگی می باشد که در اثر ریختن مواد اسیدی یا قلیایی روی پوست ایجاد می گردد. این سوختگی در ساده ترین حالت ممکن در اثر ریختن آب میوه اسیدی مانند لیمو ترش روی پوستهای بسیار حساس می تواند پدید بیاید. البته همان طور که می دانید آبلیمو یک ماده خوراکی است بنابراین آسیب شدیدی در افراد عادی ایجاد نمی کند و صرفا ممکن است مقداری تورم و قرمزی در ناحیه تحت تماس ایجاد کند. در حالتهای دیگر ممکن است اسید باطری به پوست برخورد کند یا مانند برخی حوادثی که از آنها اطلاع دارید محلولهای خاصی به صورت و دیگر قسمتهای بدن پاشیده شود. در ادامه به شما آموزش می دهیم که در مواقعی که دچار سوختگی اسیدی شدید چه کاری انجام دهید تا کمترین آسیب ممکن متوجه شما شود.
نکات اولیه در هنگام سوختگی با اسید
ممکن است از شیمی دبیرستان به یاد داشته باشید که قدرت یک اسید علاوه بر نوع آن به غلظت آن نیز بستگی دارد. بنابراین پیش از هرکاری باید سعی کنید که غلظت اسید روی پوست را کاهش دهید تا اثرات آن نیز کاهش یابد. برای این کار دو راه دارید؛ در راه اول باید میزان ماده حلال را اضافه کنید و در راه دوم باید مقدار مواد اسیدی را از سطح پوست کم کنید. بنابراین بهترین کار در مواقع سوختگی با اسید ، شست و شوی فراوان با آب روان می باشد. برخی منابع اشاره کرده‌اند که حداقل 20 دقیقه سطح آسیب دیده را زیر شیر آب سرد قرار دهید.
نکته دومی که باید رعایت کنید این است که هرگز ناحیه سوخته را دست نزنید. ممکن است احساس خارش شدیدی داشته باشید اما دست زدن به آن ناحیه باعث گسترش آسیب به دستان شما و آسیب جدی تر به ناحیه دچار سانحه می باشد. در نهایت حتما زخم را با یک پارچه تمیز بپوشانید و به مراکز درمانی مراجعه کنید تا در سریع ترین زمان ممکن فرایند درمان سوختگی با اسید شما آغاز شود.
علائم سوختگی با اسید
علائم سوختگی اسیدی به درجه سوختگی و عمق آن بستگی دارند. پوست انسان را می توان به ترتیب از خارج به داخل به اپیدرم، درم و لایه چربی یا هیپودرم تقسیم بندی کرد. سوختگی با اسید مانند سایر سوختگیها دارای 4 درجه می باشد که در هر سطح مقادیر مختلفی از لایه های پوستی و بافتهای دیگر دچار آسیب می شود. در ادامه با سطوح مختلف سوختگی، علائم هر یک و راههای درمانی آنها آشنا خواهیم شد.
سوختگی درجه اول با اسید
در این سوختگی اسیدی که به آن سوختگی سطحی نیز می گویند، فقط خارجی ترین لایه پوست یعنی اپیدرم دچار آسیب می شود. در اثر سوختگی درجه اول پوست دچار قرمزی و خشکی می شود. این سوختگی می تواند دردناک هم باشد. اما این سوختگیها آنقدر هم خطرناک نیستند. برای درمان این سوختگیها معمولا پمادهای سوختگی تجویز می شود.
سوختگی درجه دوم با اسید
در این سطح از سوختگی اسیدی علاوه بر اپیدرم، بخشی از درم نیز دچار آسیب می شود. این لایه دارای عروق خونی و لنفی، فولیکول مو، غدد عرق، رشته های عصبی و مقادیر زیادی از کلاژن می باشد. در این سطح از سوختگی، پوست علاوه بر قرمزی و درد ورم می کند و تاول می زند. روند بهبودی این سوختگیها با توجه به عمق تاول، نوع پانسمان و ناحیه وقوع سوختگی از دو هفته تا دو ماه قابل تغییر است. معمولا در درمان این سوختگیها علاوه بر پماد سوختگی از آنتی بیوتیکها و مسکنها نیز استفاده می شود. همچنین ممکن است برای درمان این سوختگی بسته به وسعت ناحیه از گرافتهای پوستی نیز استفاده شود.
سوختگی درجه سوم با اسید
در این سطح از سوختگی اسیدی تمامی لایه های پوستی از بین می رود و ماهیچه یا استخوان در آن ناحیه قابل مشاهده می باشد. معمولا تمامی این سوختگیها نیازمند درمان با گرافتهای پوستی و عمل جراحی می باشند. تنها نکته مثبت این سطح نسبت به سطح قبلی، بدون درد بودن ناحیه می باشد؛ چرا که عصبها از بین می روند و بنابراین پیامی به مغز مخابره نمی شود. این سوختگیها به همراه سطح بعدی بالاترین ریسک عفونت را دارا هستند. چرا که یک زخم باز تلقی می شوند و بنابراین در پانسمان کردن این افراد باید به همه نکات ایمنی جهت جلوگیری از عفونت توجه کنید.
سوختگی درجه چهارم با اسید
این سوختگی در واقع همان سوختگی سطح سه است اما آسیب علاوه بر پوست به ماهیچه ها، تاندونها، رباطها و استخوانها نیز می رسد. این سوختگی که به طور خاص در سوختگی با اسید شایع تر است به علت عدم شست و شوی سریع و به موقع اتفاق می افتد. همانطور که می دانید اسید یک ماده خورنده است و عمق سوختگی را با گذر زمان افزایش می دهد. بنابراین می تواند میزان آسیب را تا داخل استخوان نیز پیش ببرد. در برخی از این سوختگیها به علت آسیب وسیع شبکه عروقی، ممکن است دست یا پای فردی که حادثه می بیند برای جلوگیری از گسترش نکروز بافتی قطع شوند.
عوارض احتمالی پس از سوختگی با اسید
بعد از سوختگی با اسید ممکن است فرد دچار عوارض متعددی شود. در ادامه به این عوارض و راه حل مناسب برای درمان آنها می پردازیم.
عفونت
مهمترین عارضه احتمالی پس از هر سوختگی اسیدی، عفونت می باشد. این عارضه بیشتر درسوختگیهای درجه 3 و 4 شایع می باشد. یکی از مهمترین سدهای حفاظتی بدن پوست می باشد. پس از سوختگی اسیدی و انواع دیگر سوختگیها پوست دچار آسیب می شود و کارایی خود را از دست می دهد. به همین علت با عبور باکتریها و میکروبهای دیگر از این لایه، عفونت تشکیل می شود. عفونت در واقع تجمعی از میکروبها و ترشحات آنها می باشد. مهمترین راهکار برای جلوگیری از ایجاد عفونت رعایت نکات استریل هنگام پانسمان کردن و آنتی بیوتیک تراپی می باشد. به همین منظور به افرادی که دچار سانحه سوختگی می شوند پمادهای سوختگی حاوی آنتی بیوتیک تجویز می شود تا اثر ضدباکتریایی نیز داشته باشند. همچنین در صورت عفونت معمولا مقداری از بافت دارای عفونت در اتاق عمل برداشته می شود و آنتی بیوتیک تراپی ادامه می یابد.
شوک
در برخی از سوختگیهای درجه 2 و بالاتر، ممکن است فردی که آسیب می بیند دچار شوک شود. این شوک می تواند علل مختلفی داشته باشد اما شایع ترین نوع شوک در میان این افراد، شوک هیپو ولمیک می باشد. شوک هیپو ولمیک حالتی است که در آن به دلیلی مانند خونریزی زیاد، فرد دچار کمبود حجم خون می شود. در نتیجه فرایند اکسیژن رسانی به فرد مختل و فرد وارد فاز شوک می شود. علائم شوک عبارتند از: تعریق فراوان، تنفسهای کم عمق و سریع (بیش از 30 تنفس در هر دقیقه)، رنگ پریدگی، سرد شدن پوست، نبض ضعیف و ضربان قلب تند. برای درمان این عارضه باید ابتدا جلوی خونریزی یا عاملی که باعث ایجاد شوک می شود را گرفت و در ادامه با سرم درمانی مجددا حجم خون و تعادل آب و الکترولیتها را برقرار کرد.
هیپوترمی
افرادی که دچار سوختگی با اسید می شوند پس از گذشت زمان کوتاهی دچارهیپوترمی می شوند. هیپوترمی در واقع همان کاهش دمای بدن است که در اثر مشکلات عروقی یا عصبی ایجاد می شود؛ یعنی ممکن است گردش خون بدن به دلیل آسیب دیدن عروق یا انقباض آنها مختل شود و در نتیجه دمای بدن کاهش پیدا کند.
سوالات متداول سوختگی با اسید
1- آیا سوختگی با اسیدها را می توان به شکل خانگی درمان کرد؟
خیر. سوختگی با اسید به علت خاصیت خورندگی بالای اسید نیازمند درمان فوری و حرفه ای است. در سوختگیهای اسیدی یک سوختگی درجه اول می تواند در صورت عدم مراقبت درست به یک سوختگی درجه 4 تبدیل شود. بنابراین پس از مواجهه با این حوادث، فورا اقدام به شست و شوی محل با آب فراوان کنید و با نیروهای اورژانس تماس بگیرید.
2- چه مدت زمانی طول می کشد تا یک اسید تمام لایه های پوست را از بین ببرد؟
مدت زمان اثر یک ماده اسیدی روی پوست بستگی به نوع ماده و غلظت آن دارد. بنابراین تعیین کردن یک بازه زمانی دقیق کاری دشوار است. برای مثال مقداری سولفوریک اسید با غلظت بالا می تواند در کمتر از یک دقیقه تمام اپیدرم و درم را از بین ببرد.
3- سوختگی با اسید چه مشکلات طولانی مدتی ایجاد می کند؟
افرادی که دچار سوختگی با اسید می شوند ممکن است با مشکلاتی مانند رد جای زخم، تغییر رنگ پوست ناحیه حتی پس از بهبودی، خارش و درد به صورت طولانی مدت دست و پنجه نرم کنند.
4- گرافت پوستی چیست؟
برخی بیماران دچار سوختگی درجه 2 و بالاتر ممکن است نیازمند گرافت پوستی باشند. گرافت پوستی نوعی روش درمانی است که در آن جراح با استفاده از ابزاری به نام درماتوم از نواحی که داری پوست سالم هستند، مقداری از پوست را بر می دارد و در ادامه آن را روی محل سوختگی با استفاده از استاپلرهای پوستی یا نخ بخیه فیکس می کند. این گرافت می تواند در اندازه های متفاوت و ضخامتهای متفاوتی باشد.
5- پانسمان افراد دچار سوختگی چگونه تعویض می شود؟
معمولا پانسمان این افراد در اتاق عمل و تحت بیهوشی تعویض می شود تا بیمار دردی را احساس نکند. برای این کار افراد حاضر در اتاق عمل ابتدا پانسمانهای قبلی را می برند و در ادامه با حفظ استریلیته اقدام به مالیدن پماد روی سطح سوختگی و پانسمان آن با گازهای بزرگ و باند مخصوص سوختگی می کنند.
